Abanoz:Hindistan topraklarında yetişen,çok sert,dayanıklı,siyaha yakın koyulukta ve iyi cila kabul eden bir ağaç.Bu özellikleri sebebiyle genellikle çekmece ve minber yapımında tercih edilmiştir.
Abide:Görkemli,sanat seviyesi yüksek,sıradan olmayan mimari eser.Anıt sözcüğünün eşanlamkısı olarak da kullanılmaktadır.
Abidevi/Anıtsal,Monümental:Ölçüleri büyük tutulmuş,görkemli mimarlık esrlerine veya bu esrlerin unsurlarına verilen sıfat.
Absid/Absis:Bazalika ve kiliselerde ana kapının tam karşısında bulunan duvarda düzenlenmiş,önende ayini yöneten papazın yer aldığı,üstü yarım kubbe ile örtülü,camilerdeki mihraba benzer yarım daire şeklindeki niş,girinti.
Ajur/Kafes Oyma:Ahşap,mermer yada taş levhaları kafes biçiminde deliklerle oyarak bezeme.
Alem:Mimaride kubbe,tonozve minare gibi elemanların tepe noktalarında yer alan hilal biçimindeki süs ögesi.
Allegori:Soyut fikirlerin somut nesnelerle anlatılmsıdır.Örneğin adaletin,elinde terazi tutan bir kadın fiğürü şeklinde tasvir edilmesi gibi.
Ampir Uslubu:Napolyon Bonapart zamanında ortaya çıkıp,XIX.yüzyıl başlarında Avrupa’da,1845-1874 yılları arasında Osmanlı eserlerinde tesir icra eden mimarlık ve sanat uslubu.Bu uslubun ülkemizdeki yansımaları diğer ülkelerden biraz farklı olup,motiflerin tabiatçı ve barok bir ifadeyle kullanımıyla dikkat çeker.
Antik:Eski çağlara,özellikle de eski Yunan ve Roma sanatına verilen isim.
Apadana:Eski İran hükümdarlarının çok sütunlu taht salonlarına yada bu salonları muhtevi saraylara verilen isim.
Arabesk:Arap tarzı anlamına gelen bu terim,İslam tezyinatında hendesi veya nebati unsurların biraz soyuta kaçan bir tasarımla birbirine dolanarak meydana getirdikleri çeşitli girift örgülere verilen umumi isimdir.Terimin mucidi ve ilk kullanıcıları Avrupalılar olup,bu bezeme tarzının sadece Araplar’la ilişkilendirilmesi yanıştır.Türkler ve İranlılar gibi diğer İslam toplumları da bu bezeme tarzını fazlasıyla kullanmışlardır.Hatta bu bezeme anlayışının Araplar’dan önce Orta Asya ve Eski Yunan ve Roma’da da görüldüğü bilinmektedir.
Arasta:Üstü genellikle tonoz veya çatıyla örtülü bir sokağın,bir yolun iki yanında karşılıklı olarak sıralan ve aynı cins malları satan dükkanların oluşturduğu çarşı.
Arkaik:Yunan sanatının klasik devirden önceki bölümü.Bu terim,genel olarak tam olgunlaşmamış sanat üsluplarını ifade için de kullanılır.
Asar-ı Atika:Eski eserler.
Ateşgede:İslam öncesi eski İran inanışında kutsal ateşin içinde yandığı yapı yada alanlara verilen isim.
Ayak:Bir yapıda kemer,kubbe ve tonoz gibi üst yapı elemanlarını taşıyan taş,tuğla ve ağaçtan yapılmış dayanaklara verilen isim.Ayaklar genellikle örülerek oluşturulmuş olup,form olarak daha çok köşeli bir tasarıma sahiptirler.Selimiye,Süleymaniye camilerinde olduğu gibi çok büyük kubbeleri taşıyan ayaklara,fil ayağına benzerlik arzettiklerinden dolayı fil ayağı denilmektedir.
Aydınlık/Aydınlatma feneri:Binaların kubbe ve damlarında içerinin aydınlatılması amacıyla yapılmış,çevresi pencereli bacaya benzer yapısal unsur.
Bağdadi:Eskiden ahşap yapılarda duvarlar,iskeleti oluşturan dikmelerin aralarının sık aralıklı çıtalarla kapanıp üzerine sıva çekilmesiyle oluşturulurdu.Nem tutmayan ve sıcak olan bu yapı tekniğine bağdadi denilmektedir.
Balbal:Eski Türklerin (Hunlar ve Göktürkler) mezar etrafına diktikleri,kaba yontulmuş insan suretindeki heykelimsi taşlara denir.
Baldeken:Kubbe ya da piramidal çatıyla örtülü kare,çokken veya daire planlı,sütunlarla taşınan etrafı açık,yani duvarsız yapı.Bu yapı tarzı genellikle çeşme ve türbelerde kullanılmıştır.
Barok:Fazla girintili çıkıntılı,mübalağalı,taşkın şekkiller.
Barok uslup:Klasik Rönasans üslubuna karşı XVII.yüzyılda İtalya’da doğan ve XVIII:yüzyılda Osmanlı mimarisini de etkilemeye başlayan C ve S şeklindeki yuvarlak ve kıvrımlı çizgilerin fazlaca yer tuttuğu çok süslü ve ağır mimari ve tezyini üslup.
Bazalika:İçi iki sıra sutunla,ortadaki daha geniş ve yüksek olmak üzere üç sahına bölünmüş olan dikdörtgen planlı kiliseler.
Bedesten:Dikdörtgen planlı,eş büyüklükte kubbelerle örtülü,genellikle dokuma ürünlerinin ticaretinin yapıldığı Osmanlı ticaret yapısı.
Bezeme:Herhangi bir mimari unsuru yada eşyayı çeşitli süs ögeleriyle süsleme.
Bimarhane/Tımarhane,Şifahane:Akıl hastalarının tedavi edildiği hastahane.
Bordür:Kapı ve pencere gibi mimari unsurların,panoların,halıların çepçevre etrafını kuşatansüslü veya süssüz,düz yada çıkıntılı kenarlık.
Burç:Kalelerin ve surların duvar ve köşelerinde bulunan kuleler.
Büst:Başı ve göğsün üst kısmını kapsaya insan heykeli.
Celi:Hat sanatında yazı çeşitlerinin iri,büyük boyutlu tasarımlarına denilmektedir.
Cumba:Eski Türk evlerinde zemin katının üstündeki katlarda evin bir iki odasının veya sofasının binanın esas bünyesinden sokağa doğru taşırılmasıyla oluşturulmuş yapısal unsurlara bu isim verilmektedir.Cumbaların üstü örtülü,önü ise açık yada kafeslidir.
Çini:İnce topraktan elde edilmiş çamurun şekil verilip,desenlenip,üstüne şeffaf bir sır tabakası geçirildikten sonra fırınlanması ile elde edilen ve duvar kaplaması olarak kullanılan süs malzemesi.
Çörten:Bir damın yağmur sularını dam olkularından alarak binanın temelinden uzağa akıtmaya yarayanoluk.
Damla taşı:. Daha ziyade kapı,pencere ve mihrap gibi mimari unsurlarda süs unsuru olarak kullanılan kürevi kabartma.
Darüşşifa/Maristan,Şifahane:Hastane.
Dekor:Süs,ziynet,donatma ve döşeme unsurları.
Dekorasyon:Bir binanın,yüzey ve mekan olarak içi ve dışının bezeme unsurları,mobilya ve çeşitli eşyalarla süslenmesi ve tertibi.
Ebru:Özel olarak hazırlanmış su üzerine toz boyanın serpilip şekil verilmesiyle meydana getirilen resim sanatı.
Eksedra:Kubbeli yapılarda yarım kubbeleri desteklemek ve genişletmek için yanlara yerleştirilen çeyrek kubbe.
Epiğrafi:Kitabeleri okuma ve çözme bilimi.
Estetik/Bediiyat:Güzelin ne olduğu sorusuna cevap arayan,güzelliğin mahiyeti ile ilğilenen bilim dalı.Bu kavram ayrıca güzel ve güzelle ilgili anlamında da kullanılmaktadır.
Eyvan:Cami,medrese,han,hamam gibi yapılarda çeşitli kullanımlara imkan veren üç tarafı ve üstü kapalı önü avluya açılan yüksekçe zeminli mekan.
Figür:Gerçek veya hayali insan ve hayvan tasvirleri.
Firuze/Turkuvaz:Yeşilimtırak mavi renkte bir süs taşı.
Fresk:Suda çözülmüş boya pigmentlerini kullanarak yaş sıva üzerine yapılan duvar resmi.
Fon:Üzerinde motiflerin yer aldığı yüzey,zemin.
Friz:Genellikle binaların üst taraflarını boydan boya kateden veya çepeçevre kuşatan tezyinatlı yada sade kuşak.
Gergi:Bir kemerin dayandığı ayak veya duvarların,üzerine binen ağırlığın tesiri ile iki yana açılmasını önlemek için kemerin başlangıç noktalarını birbirine bağlamakta kullanılan ahşap veya metal kiriş.
Greko Romen :Yunan sanatının Roma sanatıyla karşılaştığı,karıştığı devir.
Grifon:Kartal başı,kanatları ve pençesi ile aslan vücudunun terkibinden meydana getirilmiş hayali varlık.
Gülbezek:Gülü hatırlatan yuvarlak kabartma süs.
Han:Kent ve kasabalarda yada yollar üzerinde yolcuların hayvanları ile birlikte konakladığı yapı.
Harim:Camilerde namaz kılınan dahili kısım.
Hat:Tezyini nitelikli güzel yazı.
Havra:Yahudilere ait mabetlere verilen isim.
Hisar:Savunma amacıyla kentlerin uygun yerlerinde yapılan surlar ve kulelerle çevrili kalelere verilen isim.
Höyük:Eski kentlerin yıkılması ve zamanla yıkıntıların üzerinin toprakla kaplanmasıyla oluşan tepeciklere denir.
İdol:İlkel kavimlerde tapınılan küçük heykellere verilen isim.
İkon:Kiliselerde Hz.isa,Hz.Meryem yada azizleri betimleyen resim.
İmaret:Fakirlere yemek ve yiyecek verilen yapılar.
Kavsara:Taç kapıda kapı girişinin üstü,kapı girişini oluşturan baş kemerin altındaki derinlik kemer kovanı.
Kervansaray:Şehirlerin dışında,ticaret yolları üzerinde yolcuların ve yük hayvanlarının konaklaması için kurulmuş müstahkem yapılar.
Külliye:İşlevleri birbirini tamamlar nitelikte ancak farklı amaçlara hizmet için kurulmuş ve genellikle cami etrafında kümelenmiş medrese,türbe,hamam,bedesten,ve imaret gibi birkaç yapının oluşturduğu yapılar topluluğudur.
Kümbet:Üstü konik veya piramidal bir külahla örtülmüş silindirik yada poligonal gövdeli türbelere özellikle de Selçuklu türbelerine verilen isim.
Manastır:Hiristiyan din adamlarının kentlerden uzakta sakin ,münzevi bir hayat yaşayabilmesi için,genellikle tepe ve yamaçlarda inşa edilmiş yapılara verilen isim.
Motif:Tezyinatta komposzizyonu teşkil eden parçalardan her birine verilen isim.
Mozayık:Çeşitli renkteki taş,tuğla ve cam parçalarının yanyana getirilerek harçla tutturulmasıyla oluşturulmuş yüzey resim veya süslemesi.
Niş:İnşai veya tezyini maksatlarla duvar ve benzeri unsurlarla açılmış büyük küçük girintiler.
Revak:Üstü çeşitli unsurlarla örtülmüş duvar önüne dizili destek sırasının oluşturduğu yapı.
Ribat:İslam’ın ilk asırlarında sınır boylarında kurulmuş sınır karakollarıdır.
Rotond:Dairevi plan üzerine inşa edilmiş yapı.
Sebil:Cadde ve sokaklar üzerinde yada halkın yoğun olarak kullandığı diğer mekanlarda gelip geçenin su içmesiiçin yapılmış küçük boyutlu yapı.
Sfenks:İnsan başlı aslan vücudlu kabartma veya heykel.
Sikke:Eski toplumlara ait el yapımı metal para.
Tezhip:Yaldız ve boya kullanarak kğıt üzerine yapılan her tür bezeme işi.
Tonoz:Bir kemer gözünün derinliğine devam ettirilmesi ile oluşturulmuş kavisli örtü yapısı.
Vitray:Renkli camlarla oluşturulmuş pencere.
Ziggurat:Eski Mezopotamya’da kare planlı katlar halinde yükselen dıştan dolanan bir rampa ile çıkılan mabet yapısı.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder